کیست های تخمدان
تمامی خانم‌ها دو تخمدان دارند که محل ذخیره و آزاد کردن تخمک (egg) است. سایز هر تخمدان به اندازه یک گردو است و در دو طرف رحم قرار دارند. تخمدان یک تخمک را در هر ماه تولید می کند. تخمک در داخل کیسه ای به نام فولیکول (follicle) محبوس است. تخمک در داخل تخمدان رشد می کند تا زمانی که رحم برای پذیرش آن آماده شود. مخاط رحم در این دوره ضخیم شده و خودش را برای حاملگی آماده می کند. این سیکل هر ماه اتفاق می افتد و با لقاح پیدا نکردن تخمک خاتمه می یابد . همه محتویات رحم اگر تخمک لقاح پیدا نکند خارج می شود و این فرایند سیکل قاعدگی نامیده می شود.
کیست ساده
کیسه هایی کوچک محتوی مایع هستند که در تخمدان ها (ovarys) رشد می کنند. بیشتر کیست‌‌ها بی ضرر هستند اما بعضی از آن ها می تواند مشکلاتی نظیر پاره شدن، خونریزی و درد را ایجاد کند و ممکن است برای برداشتن کیست به جراحی نیاز باشد.
کیستهای تخمدان کیسه‌هایی پر از آب یا خون در تخمدان است که اغلب هنگامی که تخمک از تخمدان آزاد میشود یعنی زمان تخمک گذاری به وجود می آید. کیست ها معمولا علت مشخصی ندارند اما در اغلب موارد از اختلالات هورمونی ناشی می‌شوند، اختلالاتی که در مرحله اول، دوره عادت ماهانه را تغییر می‌دهند و بیشتر به صورت کیستهای فیزیولوژی (کیست های ساده) بروز می‌کند.
در واقع کیست های ساده (کیسه های پراز آب) تخمک هایی هستند که باید ماهانه آزاد شود اما آزاد نمی شوند و به اندازه 4 الی5 سانی‌متر رشد می‌کنند. اغلب درد جسمانی ندارد و تنها با عقب افتادن دوره عادت ماهانه مشخص می‌شوند.
کیست اندومکسیوما
برخی از کیستهای تخمدان فیزیولوژی نیستند و بیمار هر وقت عادت ماهانه میشود، مخاط رحم همواره در رحم وجود دارد که به این کیست ها، کیست اندومکسیوما می گویند و داخل آنها پر از خون است و از آنجا که خون ها راه خروج ندارند، این کیست ها با سیکل پریودی نه تنها کوچک‌تر نمی‌شود بلکه بزرگ‌تر هم می‌شوند و در این شرایط می گوییم که کیست اندومکسیوزیس است و با روشهای دارویی قابل درمان نیست .
درمان کیست های فیزیولوژی که اغلب کیستهای تخمدان در زنان از این نوع است با تجویز قرص ضدبارداری LD و HD درمان میشود و در این روش با مصرف قرص ، فعالتی هورمونی تخمدان متوقف شده و کیست کوچک میشود و زمانی که تخمک گذاری صورت نمی گیرد ، کیست هم به وجود نمی آید . این کیست ها اغلب پس از گذشت یک تا ۳ ماه کوچک میشود و از بین میرود .
درمان کیست ساده و کیست اندومکسیوما
در نوع اندومکسیوما که داخل آنها پر از خون است ، درمان با روشهای دارویی مؤثر نبوده و مریض باید لاپاروسکوپی شود و این عمل همراه با بیهوشی است و البته باید توجه داشت چنان‌که کیست های فیزیولوژی هم بعد از گذشت ۲ تا ۳ ماه کوچک نشوند ، حتماً باید عمل لاپاروسکوپی درباره آنها صورت بگیرد .
آندومتریوز
آندومتر لایه داخلى طبیعى رحم است و وقتى این بافت بیرون از رحم رشد کند، آندومتریوز رخ می‌دهد.
لگن شایع ترین محل بروز آندومتریوز است. در این بیماری بافت اندومتر (لایه داخلی رحم) در بیرون از محل اصلی خود (رحم) تشکیل میشود اما همچنان به فعالیت خود ادامه می دهد و در هر دوره قاعدگی، این بافت ضخیم می شود و خونریزی می کند. در آندومتریوز، بافت های اطراف ممکن است تحریک شوند و در نهایت موجب زخمی شدن بافت و چسبندگی گردد.
این بافت می تواند در تمام بافت‌های بدن به جز طحال به‌وجود آید، ولی رایج‌ترین محل پدیدآمدن آن، لگن است که در این قسمت هم، تخمدان‌ها بیشتر گرفتار اندومتریوز می‌شوند.
آندومتریوز می تواند باعث درد شدید، خصوصا در دوران عادت ماهانه و مشکلات بارداری نیز بوجود آورد.
علائم آندومتریوز
اولین علامت آندومتریوز، درد لگن می باشد که اغلب همراه با عادت ماهانه است. این درد با گذشت زمان بدتر میشود. درد لگن و گرفتگی عضلات ممکن است قبل از عادت ماهیانه شروع شده و چندین روز بعد از عادت ماهیانه ادامه داشته باشد.
– عادت ماهانه دردناک (دیسمنوره)
– درد در طی و یا بعد از نزدیکی با همسر
– درد هنگام اجابت مزاج و ادرار کردن ممکن است در طی عادت ماهیانه وجود داشته باشد.
– خونریزی بیش از حد در طی عادت ماهانه داشته باشید و یا بین دو قاعدگی، خونریزی داشته باشید.
– نازایی در برخی زنان
– دیگر علائم شامل خستگی، اسهال، یبوست، نفخ و یا تهوع که ممکن است در طول عادت ماهیانه وجود داشته باشند.
شدت درد همیشه نشانه مطمئنی برای این بیماری نمی‌باشد. برخی زنان مبتلا دارای درد شدید هستند، در حالی که برخی دیگر درد کمی دارند و یا اصلا درد ندارند. آندومتریوز گاهی اوقات با برخی بیماری ها مانند بیماری های التهابی لگن و یا کیست تخمدانی اشتباه گرفته می شود.
آندومتریوز گاهی با سندروم روده تحریک پذیر (IBS) نیز اشتباه می شود. این سندرم باعث اسهال، یبوست و درد شکم می شود.
عوارض آندومتریوز
1- نازایی: در باردار شدن، باید تخمک آزاد شده از تخمدان در لوله رحمی (لوله فالوپ) توسط سلول های اسپرم باردار شود و تشکیل تخم را دهد. این تخم باید به دیواره رحم متصل شود و شروع به رشد کند. آندومتریوز ممکن است، لوله رحمی را ببندد و تخم و اسپرم را از هم دور کند. همچنین آندومتریوز ممکن است به اسپرم و یا تخم صدمه بزند. با این حال، پزشکان توصیه می کنند زنان متاهلی که دارای آندومتریوز هستند، هر چه زودتر باردار شوند تا آندومتریوز بدتر نشود
2- سرطان تخمدان : زنان دارای آندومتریوز، بیشتر دچار سرطان تخمدان می شوند.
درمان آندومتریوز:
با توجه به تشخیص پزشک یکی از موراد درمانی: هورمون درمانی، جراحی، هیسترکتومی انجام میشود.
فیبروم
فیبروم رحم ( Uterine fibroids) رشد بیش از اندازهٔ بافت رحم در زنان است. فیبروم رحم یا تومورخوش خیم عضلهٔ صاف رحم، شایعترین تومور لگنی در نزد زنان است که تقریباً در پنجاه درصد زنان و معمولاً در سنین باروری بین 25 تا 50 سالگی دیده میشود.
در این بیماری سلول‌های ماهیچه‌ای و دیگر بافت‌هایی که دیوارهٔ رحم را می‌سازند، غده‌های غیرسرطانی درون دیوارهٔ رحم و پیرامون آن می‌سازند. این بیماری می‌تواند باعث نازایی شود. خطر دچار شدن به این بیماری در زنانی که افزایش وزن دارند، بالا و در زنانی که بچه دار شده‌اند، پایین است.
سرطان دهانهٔ رحم (cervical cancer) یا سرطان گردن رحم:
گونه‌ای سرطان است که از گردن رحم آغاز می‌گردد. این بیماری به دلیل رشد غیرطبیعی سلول ایجاد میشود و این سلول‌ها می‌توانند در دیگر اعضای بدن گسترش یابند یا به آنها حمله کنند. در ابتدای ابتلاء به این بیماری، معمولاً نشانه‌ای بروز پیدا نمی‌کند. نشانه‌های بعدی این بیماری شامل مواردی همچون: خونریزی واژنی، درد لگن یا دردآمیزش میشود.
در ۹۰ درصد موارد این بیماری، عفونت ویروس پاپیلوم انسانی (HPV) ایجاد میشود. اما بسیاری از افرادی که عفونت‌های ویروس پاپیلوم انسانی دارند، به سرطان دهانهٔ رحم مبتلا نمی‌شوند. دیگر عوامل خطر این بیماری شامل مواردی همچون: سیگار کشیدن، سیستم ایمنی ضعیف بدن، قرص ضد بارداری خوراکی، شروع رابطهٔ جنسی از سنین پایین و داشتن شریک‌های جنسی متعدد میشود، اما این عوامل اهمیت کمتری دارند.
سرطان دهانهٔ رحم معمولاً به دنبال تغییرات پیش‌سرطانی در مدتی بیش از ده تا بیست سال پیشرفت می‌کند. انواع مختلفی از سرطان دهانهٔ رحم وجود دارد که حدود۹۰درصد از موارد شامل کارسینوم سلول-سنگفرشی، 10درصد آدنوکارسینوم و تعداد کمی شامل موارد دیگر میشود.
تشخیص این بیماری با غربالگری دهانه‌ی رحم و به دنبال آن با بافت‌برداری صورت می‌گیرد. در ادامه تصویربرداری پزشکی اجرا می‌گردد تا پزشکان گسترش یا عدم گسترش آن را تشخیص دهند.
معمولاً نمونه‌برداری از سلول‌های دهانهٔ رحم، پرهیز از رابطهٔ جنسی یا نداشتن چند شریک جنسی به صورت همزمان و استفاده از کاندوم توصیه میشود که غربالگری سرطان دهانهٔ رحم با استفاده از نمونه‌برداری سلول‌های دهانهٔ رحم یا اسید استیک می‌تواند تغییرات پیش‌سرطانی را مشخص نماید، که به دنبال درمان، می‌تواند از توسعهٔ سرطان پیشگیری کند.
درمان سرطان دهانهٔ رحم یا سرطان گردن رحم
درمان سرطان دهانهٔ رحم شامل ترکیبی از مواردی همچون جراحی، شیمی‌درمانی و پرتودرمانی میشود.
بیماریهای تخمدان یا لوله های رحمی ممکن است در نتیجه تغییرات فیزیولوژیک، عفونت ها و یا نئوپلاسم های خوش خیم و بدخیم نیز ایجاد شوند که ممکن است تنها علامت بیماری یک توده لگنی با یا بدون سایر علائم و نشانه ها باشد. بیماری تخمدان و لوله ها می توانند درهرسنی از کودکی تا پیری رخ دهند.
تومورهای ژرم سل
شایعترین تومورتخمدان در کودکان و زنان جوان تومورهای ژرم سل هستند که حدود 90% تومورهای قبل از بلوغ و 60% تومورهای زنان زیر 20 سال را شامل می شوند.این تومورها از سلول های ژرم اولیه در کیسه زرده منشا می گیرند. شکایت بیمار معمولاً درد شکم به همراه یک توده شکمی یا لگنی است.درمواردی نیز ممکن است بیمار با یک درد حاد شکمی به علت پارگی، خونریزی و یا پیچ خوردگی تخمدان مراجعه کند.
تراتوم کیستیک بالغ
این تراتوم به عنوان کیست در موئید نیز شناخته شده و شایعترین نئوپلاسم خوش خیم تخمدان است. بیشترین زمان بروز آن بین 20 تا 40 سالگی است. ولی این تومورها را می توان در هر زمانی از نوزادی تا یائسگی دید. تراتوم کیستیک بالغ از سلول های ژرم اولیه منشا گرفته و از مشتقات تمایز یافته هریک از 3 لایه سلول های ژرم تشکیل شده: اکتودرم، مزودرم،اندودرم و معمولاً غلبه با اجزای اکتودرمی است. هرچند به طور کلی این تومورها خوش خیم هستند ولی ممکن است ندرتاً تحت تغییرات بدخیمی در یکی از اجزای تشکیل دهنده خود قرار گیرند که معمولاً از نوع کارسینوم سلول های اسکواموس است.
در ظاهر،تومورها گرد یا بیضوی بوده و یک جدار نرم و شفاف خاکستری -سفید دارند. اکثر تومورها قطری بین 10-5 سانتی متر داشته و در 8 تا 15 درصد موارد دو طرفه هستند. اکثر تومورها تک حفره ای هستند ولی ندرتاً ممکن است چند حفره ای بوده و اغلب با یک ماده چربی شبیه به سبوم و مو پر شده اند. معمولاً یک قسمت توپر در یک قطب کیست قرار گرفته و به داخل حفره آن برجسته می شود که آن را به نام برآمدگی راکی تانسکی، برجستگی رویانی، نیپل درموئید و یا برآمدگی درموئید می نامند که در داخل آن مو،ناخن، استخوان و یا هر بافت دیگری می تواند یافت شود.
