زایمان زودرس چیست؟

شروع زایمان زودتر از زمان تعیین‌شده را زایمان زودرس یا پیش از موعد (preterm) می‌نامند. تولد نوزاد زودتر و قبل از زمان لازم برای رشد کامل می‌تواند تأثیرهای کوتاه یا بلندمدتی در سلامت کودک داشته باشد.

نی نی لوژی شما را در این مطلب با عوامل مؤثر در زایمان زودرس و اثرات آن در نوزاد آشنا می کند.

تشخیص زایمان پیش از موعد

زایمان زودرس هنگامی رخ می دهند که انقباضات مکرر و پشت سر هم پیش از هفته 37 بارداری رخ دهند و به دنبال آنها دهانه رحم باز شود که به صورت زیر قابل دسته بندی هستند:
• زایمان زودرس در هفته های قبل از هفته 28 بارداری
• زایمان زودرس در هفته های 28 تا 32 بارداری
• زایمان زودرس در هفته 32 تا 37 بارداری
اگر زایمان در بین هفته 20 تا هفته 37 بارداری رخ دهد، به آن زایمان زودرس گفته می شود. ناگفته نماند که هر چه هفته بارداری کمتر باشد، زایمان زودرس مشکل ساز تر خواهد بود.

با آغاز انقباضات رحمی در هفته‌های 20 تا 37 بارداری و به دنبال آن تغییر، باز و نازک شدن دهانۀ رحم مادر باردار، پزشک تشخیص زایمان پیش از موعد می‌دهد. اگر دچار انقباضات رحمی شوید، پزشک ممکن است با استفاده از لمس کردن دهانۀ ‌رحم، شما را معاینه کند. معاینات واژن زمانی انجام می‌شود ‌که مادر باردار دارای هر یک از علائم زیر باشد:

انقباضات رحمی
فشار لگنی غیرمعمولی یا کمردرد
لکه‌بینی یا خونریزی از واژن
دردهای کرامپی شبیه قاعدگی
بیشتر یا رقیق‌تر شدن حجم ترشحات واژن
تغییر رنگ در ترشحات واژن؛ مایل به صورتی یا قهوه‌ای روشن
اگر انقباضات طی یک دورۀ چند ساعته ادامه پیدا کند، ممکن است میزان باز و نازک شدن دهانۀ رحم به صورت دوره‌ای بررسی و معاینه شود. اگر انقباض رحمی وجود داشته، اما دهانه رحم تغییری نداشته باشد، تشخیص پزشک معمولاً زایمان پیش از موعد نخواهد بود. در صورت احتمال زایمان پیش از موعد، پزشک با معاینات واژینال و لگنی موارد زیر را بررسی خواهد کرد:

میزان باز و نازک شدن دهانۀ رحم
میزان حرکت کودک به سمت کانال یا مسیر تولد
برسی ترشحات واژن برای خروج مایع آمنیوتیک یا پاره شدن کیسۀ آب
درصورتی‌که کیسۀ آب زودتر از موعد پاره شود، پزشک برای جلوگیری از خطر عفونت جنین، تا حد امکان معاینات واژن را انجام نخواهد داد.

عوامل مؤثر در زایمان زودرس:

در حدود نیمی از موارد، علت مشخصی برای زایمان پیش از موعد وجود ندارد. اگر فرد سابقۀ یک زایمان پیش از موعد داشته باشد، احتمال داشتن زایمان زودرس دیگر نیز بالاست. سایر مواردی که می‌تواند احتمال زایمان زودرس را افزایش دهد شامل موارد زیر است:

زایمان زودرس در بارداری های قبلی
بارداری دو قلویی یا چندقلویی
مشکلات مرتبط با رحم، دهانه رحم یا جفت
مصرف دخانیات یا داروهای مخدر
عفونت به خصوص وجود عفونت در مایع آمنیوتیک یا در دهانه رحم یا واژن
برخی بیماری های مزمن مانند فشار خون بالا یا دیابت یا تیروئید
رخدادهای پر استرس زندگی مانند مرگ یکی از عزیزان
افزایش مایع دور جنین که به آن پلی هیدروآمنیوس نیز گفته می شود
خون ریزی و لکه بینی واژینال در طی بارداری
وجود نقص جنینی
فاصله کمتر از شش ماه بین دو بارداری
عفونت بافت های اطراف دندان ها
مشکلات لخته شدن خون
عدم رعایت مراقبت های لازم در طی بارداری
اضافه وزن یا کمبود وزن در طی بارداری
بارداری به واسطه IVF
مسمومیت بارداری
کوتاهی دهانه رحم
جفت سر راهی
بارداری در زنان کمتر از 18 سال یا بالای 35 سال
بیماری‌های مزمن مانند بیماری‌های کلیوی، قلبی یا دیابت
بارداری پیش از ۱۷ سالگی یا بعد از ۳۵ سالگی
سابقۀ سقط ناخواسته یا سقط کردن جنین
دریافت نکردن خدمات پزشکی مناسب
مشغول به کار بودن در شغل‌هایی با فعالیت فیزیکی سنگین
صدمۀ فیزیکی یا تروما (trauma)

تأثیر زایمان زودرس در نوزاد:

هنگام زایمان پیش از موعد، عموماً جنین به شکلی کامل رشد نکرده است. رشد ناکامل جنین همیشه به معنای وجود مشکل سلامت برای جنین نیست، بلکه در چنین مواردی لازم است جنین مدت بیشتری را در بخش مراقبت‌های ویژۀ نوزادان بیمارستان تحت نظر باقی بماند. از آنجا که ریه‌های نوزادان متولدشده پیش از موعد، هنوز به ‌صورت کامل تکامل نیافته است، مشکلات تنفسی در اکثر این نوزادان شایع است. به همین دلیل، ممکن است نیاز به استفاده از ونتیلاتور وجود داشته باشد؛ دستگاهی که به تنفس نوزاد کمک می‌کند. پیش از این که نوزاد از بیمارستان مرخص شود، باید بتواند به راحتی نفس بکشد. همچنین ممکن است این نوزادان برای کنترل دمای نرمال بدن خود مشکل داشته باشند و در نتیجه باید دمای بدن آنها را ثابت نگاه داشت. برای رفع این مشکل ممکن است نوزاد در دستگاهی به نام انکوباتور نگهداری شود. انکوباتور نوزاد دستگاهی است که برای کنترل دما و رطوبت بدن نوزاد استفاده می‌شود. اگر نوزاد آن‌قدر زود متولد شده باشد که توانایی مکیدن یا بلعیدن نداشته باشد، تغذیۀ او از طریق آنژیوکت یا لوله‌ای خواهد بود که مواد غذایی را از طریق بینی و حلق به شکم می‌رساند.

پیشگیری از وقوع زایمان زودرس

دلایل وقوع زایمان زودرس کاملاً شناخته‌شده نیست، اما نکات مهمی برای پیشگیری از آن وجود دارد که رعایت کردن و عمل به آنها، تأثیر بسزایی در جلوگیری از تولد نوزادی زودتر از مدت زمان لازم برای یک بارداری طبیعی دارد. این نکات شامل موارد زیر است:

آب کافی بنوشید:

اکثر ما اهمیت هیدراته بودن در طی روز را نمی دانیم. اهمیت این فاکتور در زمان بارداری چند برابر می شود. بهتر است از پزشکتان درباره میزان آبی که باید در طی روز بنوشید سوال کنید.

انجام یوگای بارداری:

یوگای بارداری یکی از ورزش های پر طرفدار در میان مادران باردار است. نه تنها این ورزش تناسب اندام شما را حفظ می کند و مانع مشکلات زیادی از جمله درد مفاصل و سر درد می شود، همچنین گردش خون را بهبود می بخشد و تامین اکسیژن برای بدن را تنظیم می کند. این عوامل می توانند موجب کامل شدن دوره بارداری شوند.

پیلاتس بارداری:

نوعی تمرین ورزشی مفرح و سرگرم کننده دیگر که به کامل شدن دوره بارداری کمک می کند و مانع زایمان زودرس می شود، پیلاتس بارداری است. این تمرین ورزشی به تقویت عضلاتی کمک می کند که به طور مستقیم در زایمان دخیل هستند. پیلاتس می تواند گردش خون را تنظیم کند و مفاصل ناحیه لگن را ریلکس کند که منجر به این می شود که جنین در محیط امن تری رشد کند.

پرهیز از چاق شدن و اضافه وزن بیش از حد در بارداری:

مادران باردار نیاز به اضافه کردن وزن دارند، اما این اضافه وزن باید در محدودۀ طبیعی و مناسب وزن‌گیری هنگام بارداری باشد تا مشکلی برای آنها و کودکشان به وجود نیاید.

پرهیز از مصرف سیگار و دخانیات:

شما در دوران بارداری هرگز مجاز به کشیدن سیگار نیستید، زیرا مصرف سیگار و سایر محصولات دخانی، علاوه بر وقوع زایمان زودرس، خطرات دیگری برای شما و کودکتان به دنبال خواهد داشت. همچنین باید از قرار گرفتن در محیط‌هایی با حضور افراد سیگاری خودداری کنید.

پیشگیری از عفونت‌های دهان و دندان:

به مراقبت‌های دهان و دندان قبل از اقدام به بارداری اهمیت بدهید. بعد از باردار شدن نیز بهداشت دهان و دندان خود را بیشتر از قبل رعایت کنید و حداقل دو بار با مراجعه به دندان‌پزشک در طول بارداری، از سلامت دهان و دندان‌های خود اطمینان پیدا کنید.

پیشگیری و درمان عفونت‌های ادراری:

عفونت‌های مجاری ادرار از عفونت‌هایی است که می‌تواند در دوران بارداری اتفاق بیفتد. برای پیشگیری از عفونت‌های مجاری ادرار، لازم است در طول روز به میزان کافی آب بنوشید، نیاز به ادرار کردن را نادیده نگیرید و بهداشت ناحیۀ تناسلی خود را رعایت کنید. در صورت ابتلا به این عفونت‌ها نیز باید تحت درمان قرار بگیرید، زیرا درمان نکردن به موقع آنها، احتمال زایمان زودرس را افزایش می‌دهد. بنابراین با وقوع علائمی مثل سوزش و درد هنگام ادرار کردن، ابتلا به تب یا لرز، سریعاً به پزشک مراجعه کنید.

مراقبت‌های پزشکی دوران بارداری:

پزشک شما در طول بارداری با انجام معاینات لازم، سلامت شما و کودکتان را تحت نظر می‌گیرد. پس فراموش نکنید که در تمام جلسات ملاقات با پزشک حضور داشته باشید و آزمایش‌های درخواستی مراحل مختلف بارداری را به موقع انجام دهید.